Rada Koordynacyjna
Stowarzyszeń Społecznych i Narodowych, Partii Politycznych i Organizacji Związków Zawodowych miasta Mohylewa w Domu Polskim
28 października 2015 roku

Od 2005 roku w Mohylewie istnieje Rada Koordynacyjna, zrzeszająca 59 organizacji stowarzyszeń społecznych i narodowych, partii politycznych i organizacji związków zawodowych. Przez te wszystkie te lata na jej czele stoi Pienkowa Zenaida Wasiljewna (Пенькова Зинаида Васильевна). Dzięki jej aktywnej pozycji życiowej odbyło się wiele różnorakich spotkań i imprez. Wyszła ona również z prośbą i do nas o przeprowadzenie rady za murami naszego Domu Polskiego. Dlaczego nie, pomyśleliśmy my, i postanowiliśmy oprócz skromnego koncertu przygotowanego przez laureatów Festiwalu Kultur Narodowych narodowego zespołu wokalnego «Wstriecza» (kierownik Jelena Titowa (Елена Титова)), zaprezentować również nasz Dom Polski oraz opowiedzieć o jego działalności.

Szanowne Panie, Szanowni Panowie!  Szanowni Członkowie Rady Koordynacyjnej!

Przede wszystkim, pragnąłbym powitać wszystkich gości naszego Domu Polskiego i za Państwa pozwoleniem opowiedzieć o naszej organizacji.

Upłynęły 24 lata od momentu powstania polskiej organizacji w Mohylewie. Mohylewski miejski oddział społecznego stowarzyszenia Związku Polaków na Białorusi założony został w sierpniu 1991 roku. 19 lat od momentu powstania Domu Polskiego. Dom Polski został otwarty w październiku 1996 roku. Był on trzecim pod względem liczby Domem Polskim na Białorusi i pierwszym, który stał się samowystarczalny. Niekiedy pada pytanie - czym właściwie jest Dom Polski, z czego on się utrzymuje? Cóż, przede wszystkim jest to firmowa nazwa kwater głównych polskich organizacji na całym świecie. Według statystyk, za granicą nalicza się około 16 milionów Polaków.

My zaś widzimy nasz Dom Polski jako klub miłośników polskiej kultury i polskiego języka. Organizujemy za jego murami spotkania tematyczne, wystawy, konkursy, wieczory historyczne, literackie, muzyczne i poetyckie, jak również spotkania Bożonarodzeniowe i Wielkanocne. Dom Polski dysponuje własną biblioteką oraz wideoteką, z których bezpłatnie korzystają nie tylko członkowie społeczności polskiej, ale również wszyscy chętni mieszkańcy naszego miasta.

Ważną częścią naszej działalności jest nauka języka polskiego. W Domu Polskim odbywają się zajęcia zarówno dla dorosłych, jak i dzieci. Za największe z naszych osiągnięć uważam otwarcie, 16 lat temu, w szkole średniej № 2 klas, nauczających języka polskiego w charakterze jednego z przedmiotów.

Odrębną gałęzią naszej działalności jest poprawa warunków zdrowotnych dzieci. Co roku kilka grup dzieci wyjeżdża do Polski, co ma na celu polepszenie ich zdrowia. Jednakże, nikt nie podaje nam tych wyjazdów na tacy, nie proponuje, nie mówi «bierzcie, korzystajcie, wszystko jest już opłacone» - wszystko to jest owocem współpracy naszej organizacji z niepaństwowymi organizacjami Polski i przychodzi nam z wielkim trudem. Dla naszego terytorium, na którym odcisnęło swe piętno promieniowanie Czarnobyla – jest to bardzo ważny aspekt. Podkreślam, iż jesteśmy organizacją niekomercyjną i nie  uzyskujemy z tego typu wyjazdów żadnych dochodów.

Dom Polski oferuje usługi  i okazuje pomoc zarówno polskim biznesmenom, pracującym na Mohylewszczyźnie, jak i biznesmenom Mohylewszczyzny, działającym na rynku polskim.

Pragniemy nie tylko zachowywać i rozpowszechniać polską kulturę. Naszym zadaniem jest pokazanie, że na przekór wszelkim historycznym wichrom, w Mohylewie wciąż mieszka ludność polskiego pochodzenia, Ponadto, chcemy tym ludziom pomóc w powrocie do ich własnych korzeni. Ale nie tylko im. Drzwi naszego Domu Polskiego otwarte są dla wszystkich zainteresowanych językiem polskim oraz polska kulturą, nie uwzględniając przy tym narodowości.

Dzisiejsze spotkanie traktujemy jako kolejną możliwość do zaprezentowania wam cząstki polskiej historii, z którą Mohylew związany jest od stuleci. Można tu wspomnieć o ujednoliceniu Mohylewa pod względem praw z Wilnem przez króla Stefana Batorego i obdarzeniu Mohylewa herbem, z którego obecnie korzysta nasze miasto.
Chcemy być pożyteczni dla naszego miasta. Jesteśmy jego mieszkańcami. Kochamy je i pragniemy aby rozkwitało i rozwijało się. W tym właśnie celu pragniemy z naszej strony dołożyć wszelkich starań, oczywiście, w miarę naszych skromnych możliwości.

W jakim celu powstało polskie stowarzyszenie w Mohylewie? Aby wypełnić lukę i pustkę która istniała na przestrzeni 50 lat. Aby wielu, w tym również i ja, zrozumiało kim są i jakie są ich korzenie.

Pamiętam poświęcenie kaplicy na polskim cmentarzu w 1989 roku, kiedy to zgromadzonych przed cmentarzem uczono jak witać biskupa katolickiego, który miał przybyć. Podjechała czarna wołga. Wysiadł z niej prawosławny metropolita Maksym. I… rozległo się polskie „niech żyje biskup, niech żyje wiara…” . Następnie starsza kobieta mówiła do mikrofonu, że przez 50 lat nie mogliśmy modlić się w ojczystym języku.
Po raz pierwszy słowa wypowiedziane w języku polskim usłyszałem w naszej rodzinie w 1980 roku będąc pod Odessą. Poraziło mnie to co padło wtedy z ust mojej cioci – „Jesteśmy dumni z tego, że w naszych żyłach płynie polska krew”. Miałem wtedy 16 lat.
W Mohylewie istnieją, o ile można to tak określić, 2 typy Polaków. Jedni – to ci, którzy przyjechali z Grodzieńszczyzny bądź Wileńszczyzny. Oni jeszcze w jakimś stopniu pamiętają tradycje oraz polski język. Drudzy – to ci, którzy z dawnych czasów zamieszkiwali ziemie Mohylewszczyzny. Są i tacy, u których w paszportach widnieje adnotacja „Polak”, a w ogóle po polsku mówić nie potrafią. Tylko obecnie wielu z nich zdaje sobie sprawę z posiadania polskich korzeni.

Dziennikarze pytali mnie, jak to wszystko w ogóle się zaczęło?

Pracując w Mińsku po zakończeniu szkoły wyższej, wstąpiłem w 1990 roku do jednej z pierwszych społecznych organizacji kulturowo-oświatowego stowarzyszenia «Polonia». Wiedziałem, że gdy wrócę do Mohylewa, zacznę szukać współwyznawców, no i znalazłem. Oni również myśleli nad utworzeniem polskiego stowarzyszenia, lecz nie wiedzieli w jaki sposób się do tego zabrać, а ja miałem już w tej kwestii doświadczenie. Na wzór i podobieństwo wyżej wymienionego stowarzyszenia powstało i polskie stowarzyszenie w Mohylewie.

NAUKA JĘZYKA POLSKIEGO

Odrodzenia polskości nie można reprezentować bez nauki języka. Dlatego też od początku istnienia Mohylewskiego miejskiego oddziału społecznego stowarzyszenia Związku Polaków na Białorusi systematycznie odbywają się kursy języka polskiego. Od momentu otwarcia Domu Polskiego zajęcia owe odbywają się również i tutaj. Obecnie prowadzi je Ajna Owiezowa (Айна Овезова), Siergiej Marszałkowski (Сергей Маршалковский) oraz  Elżbieta Rubachowa (Елизавета Рубахова). Począwszy od najmłodszych, od 5 do 8 lat, na zajęciach goszczą również i uczniowie szkół średnich, studenci oraz ludzie zajmujący się różnymi zawodami. Zajęcia nauki języka polskiego odbywają się w Domu Polskim również i w soboty.
Nauka języka polskiego w charakterze przedmiotu to ważny krok naprzód w zrównaniu z kursem fakultatywnym.
W  2000 roku w średniej szkole № 2 w Mohylewie została otwarta pierwsza polska klasa, licząca 18 uczniów. Utworzenie takiej klasy było wynikiem współpracy Domu Polskiego, obwodowego wydziału oświaty oraz Centrum  Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Na zaproszenie przybyła z Łodzi nauczycielka Danuta Felińczak. Rok szkolny wykazał, iż uczniowie wspaniale radzą sobie z podstawami języka polskiego.
Nieco później, w ciągu kilku lat, liczba nauczycieli z Polski sięgała 4, przy czym pracowali także i miejscowi nauczyciele. Sam prowadziłem zajęcia z polskiego przez 15 lat. Od 2006 roku szkolnego w Mohylewie pracowali następujący nauczyciele z Polski: Magdalena Paluczek oraz Helena Kępka. A od 2009 roku lekcje w polskich klasach prowadzili: Magdalena Łajewska (Paluczek) oraz Anastazja Tkaczowa. Obecnie Tatiana Kryszniewa (Татьяна Кришнева) i Anastazja Tkaczowa.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
W 1998 roku przy Domu Polskim rozpoczął swą działalność dziecięcy teatr-studio «Gracja i plastyka», młodzieżowy klub «Nowa Fala», Stowarzyszenie Lekarzy Polskiego Pochodzenia, drużyna skautów, klub kobiet, klub wideo.
Montaż anteny satelitarnej dał możliwość pokazów lekcji języka polskiego na kanale «TV Polonia», а także interesujących programów polskich i filmów na ponad 60 kanałach.
W 1998 roku rozpoczęła swą działalność biblioteka, archiwum której liczy kilka tysięcy książek.
Na przestrzeni wystarczająco długiego okresu czasu otrzymywaliśmy bezpośrednio z Polski, od czasu do czasu, czasopisma dla dzieci i dorosłych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
I. W ciągu minionych lat nasze oraz współpracujące z nami zespoły:
1.    Brały udział w regionalnych festiwalach kultur narodowych;
2.    Uczestniczyły w Dniach Włocławka;
3.    Z okazji Dnia Niepodległości Polski występowały ze swym programem w Domu Weterana w Mińsku.
4.    Brały  udział w programie «Dzień Kultury Polskiej» wraz z zespołami z Polski w ramach międzynarodowego festiwalu «Mahutny Boża» (Potężny Boże);
5.    Uczestniczyli w międzynarodowym festiwalu «Słowiański Styl», organizowanym przez Irinę Dmochowską (Ириной Дмоховской);
6.    Uczestniczyły w corocznym Międzynarodowym Festiwalu w Białogrodzie nad Dniestrem /Ukraina; tylko w 2015 roku w związku z wiadomymi wydarzeniami udziału nie brali.
7.    Zostali laureatami festiwalu dziecięcych zespołów teatralnych we Włocławku.
II. Stowarzyszenie Lekarzy Polskiego Pochodzenia przy Domu Polskim:
8.    Brało udział w IV Ogólnoświatowym Kongresie Lekarzy Polonijnych w Warszawie;
9.    Uczestniczyło w Międzynarodowym Kongresie Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Warszawie;
10.    Uczestniczyło w III Ogólnoświatowym zjeździe okulistów i Kongresie Lekarzy Polonijnych we Wrocławiu;
11.    Brało udział w międzynarodowym sympozjum lekarskim w Białymstoku;
12.    Brało udział w XII międzynarodowym Kongresie Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego;
13.    Uczestniczyło w IX Międzynarodowych Kursach Kardiologicznych w Białymstoku.
Prowadzona jest regularna korespondencja z instytucjami medycznymi w Polsce, dzięki czemu w bibliotece został utworzony oddział literatury medycznej;
III. Klub Młodzieżowy «Nowa Fala»:
14.    Brał udział w Forum młodych Polaków w Lidzie;
15.    Uczestniczył na Salonach Teatralnych w Grodnie i Białymstoku;
16.    Uczestniczył w Międzynarodowych Zlotach Młodzieży Polonijnej «Orle Gniazdo»;
IV.  Drużyna skautów:
17.    Zdobyła nagradzane miejsca w zawodach sportowych w Mohylewie;
18.    Uczestniczyła w zjazdach Związku Skautów Polskich na Białorusi;
19.    Organizowała wyjazdy grup skautów na obozy w Polsce;

V. Wieczory literackie
Dom Polski organizuje wieczory poświęcone polskim poetom i kompozytorom. W ciepłej, kameralnej atmosferze widzowie zaznajamiają się z ich życiem, słuchają dzieł, а kanwą programów jest zawsze romantyczna muzyka, tak idealnie pasująca  do deklamowanych wierszy.
VII. Obyczaje i obrzędy
Znajomość z obyczajami i obrzędami, obchodzenie polskich świąt, narodowych i religijnych, są niezbędne do odrodzenia polskości na ziemiach, które zamieszkujemy. Członkowie Związku Polaków na Białorusi gromadzą się co roku na tradycyjnych świątecznych spotkaniach oraz za wielkanocnym stołem. Każdy pamięta tak ważne daty jak: 3 Maja, Dzień Wszystkich Świętych (Święto Zmarłych), 11 listopada. Dom Polski organizuje Dni Kultury Polskiej. Prezentujemy swe osiągnięcia, mówimy o historii oraz literaturze polskiej. Słowo przeplata się z pieśnią i muzyką. W ten oto sposób, trafiamy do serc tych, którzy niewiele wiedzą na temat Polski, do serc tych, którzy dopiero teraz zaczynają odnajdować swe polskie korzenie.

W ciągu minionych lat tradycją stało się:
20.    Uczestnictwo naszej delegacji w Dniach Włocławka — miasta-pobratymcy Mohylewa;
21.    Przygotowanie uczniów do przyjęcia ich przez polskie uczelnie. Interesującym jest przykład  Elwiry Pieńkowskiej (Эльвиры Пеньковской), która przyjeżdżała na zajęcia języka polskiego do Domu Polskiego z Białynicz, znajdujących się w odległości 40 km od Mohylewa. Oczywiście były i są inne tego typu przykłady;
22.    Coroczna organizacja Dni Filmu Polskiego i związanych z nimi konkursów pt. «Czy znasz polskie kino?»;
23.    Coroczny udział delegacji Domu Polskiego w uroczystościach z okazji  Bitwy pod Lenino;
24.    Udział naszych zespołów w regionalnych festiwalach kultur narodowych.
Sumując to wszystko, pragnęlibyśmy podkreślić, iż osiągnięcia te stanowią realizację głównego celu naszego Towarzystwa, które dąży do propagowania polskości, nauki języka oraz jednoczenia chętnych w różnorakich klubach, w zależności od indywidualnych zainteresowań.
-----------------------------------------------------------------------------------
Dom Polski udziela pomocy w uzyskaniu informacji odnośnie prowadzenia biznesu na terytorium Polski:
25.    Organizacja reklamy firmy i jej ofert;
26.    Poszukiwanie nabywców produktów bądź poszukiwanie niezbędnych produktów polskich;
27.    Poszukiwanie potencjalnych partnerów, organizacja spotkań handlowych oraz negocjacji;
28.    Tłumaczenie dokumentów z języka rosyjskiego na język polski oraz z języka polskiego na język rosyjski, w tym poświadczonych notarialnie; dokumentów dostarczanych przez mohylewskich oraz polskich przedsiębiorców do mohylewskiego urzędu celnego.
29.    Pomoc w założeniu oraz rejestracji przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym (częściowym lub pełnym), przedstawicielstw firm;
30.    Konsultacje w sferze biznesu odnośnie prawa polskiego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Przy Domu Polskim działa klub wideo. Filmy można oglądać na miejscu, lub bezpłatnie wziąć do domu.
W Mohylewie zostało przez nas zorganizowanych siedemnaście festiwali kina polskiego.
Są one nie tylko okazją do zareklamowania polskiej kinematografii, ale przede wszystkim polskiego języka, który w połączeniu z obrazem staje się bardziej zrozumiały, bliski, jednoczy Polaków.
Regionalne konkursy pt. «Czy znasz polskie kino?» ukazują na dobrą znajomość miłośników polskiego filmu.
------------------------------------------------------------------------------------------------
Dom Polski ma również swój udział w rozwoju turystyki na Mohylewszczyźnie.
W odległości około 110 km od naszego miasta znajduje się miejscowość Lenino, gdzie w październiku 1943 roku żołnierze polskiej dywizji im. Tadeusza Kościuszki otrzymali chrzest bojowy. Miejsce to, silnie zakorzenione w umysłach Polaków, doczekało się w 1998 roku  polskiego cmentarza oraz pomnika. Na tym wojskowym cmentarzu spoczywają polscy żołnierze, którzy polegli w walce z niemieckim faszyzmem o wolność i niepodległość swej Ojczyzny.
Tłumacze Domu Polskiego oprowadzają wycieczki po mieście i okolicach Mohylewa, Lenino oraz Katynia.
Strona internetowa Domu Polskiego sprzyja reklamie jego działalności nie tylko na terenie Mohylewa, Białorusi czy Polski. Czytają nas również w Norwegii, Portugalii, Anglii, Francji Niemczech, Chinach, Uzbekistanie.
Chciałbym zaznaczyć, iż za pomocą naszej strony internetowej można wejść na strony internetowe naszego miasta oraz okolic. Reklamujemy je w rozdziale ekonomicznym.
----------------------------------------------------------------------------------------------------

Polski cmentarz w Mohylewie
Miejsce to położone jest w odległości 560 kilometrów na wschód od Brześcia, od Polski. Często wśród tutejszych Polaków pada pytanie: «A co na nasz temat wiedzą w Ojczyźnie? Czy w ogóle wiedzą, że istnieje takie miasto jak Mohylew?»
Bardzo byśmy chcieli, aby było inaczej, dlatego też pragniemy pokazać, że Polacy mieszkają od dawna nie tylko w Grodnie czy Lwowie, ale także i w Mohylewie, który pod względem praw został zrównany z Wilnem przez polskiego króla Stefana Batorego.
A teraz o cmentarzu. Gdyby zapytać o niego mieszkańców, to tylko nieliczna grupa ludzi odpowie, iż jest to cmentarz katolicki, pozostali — że polski. Kwestia remontu polskiego cmentarza w Mohylewie ciągnie się już wiele lat. Każdy kolejny, już nie tyle rok co nawet miesiąc, powoduje nieuchronne zmiany. Cmentarz ten to zabytek dość szczególny, jeśli mowa o wschodniej Białorusi.
Przeprowadziliśmy potężną korespondencję z różnymi polskimi organizacjami i osobami prywatnymi. W szczególności z hrabim Andrzejem Ciechanowieckim (Анджеем Техановецким) z Londynu, ostatnim przedstawicielem rodu książęcego. W ciągu ostatnich lat tylko Dom Polski zgromadził środki na nagrobek dla księdza-przeora Światopełka Mirskiego oraz odnowienie pomnika Edwarda Brzezińskiego. Obecnie prowadzimy również prace remontowe innych pomników znajdujących się na cmentarzu polskim. Ów cmentarz stanowi dla nas nasz miejscowy narodowy symbol.
Możemy liczyć tylko na własne siły. Nasza sytuacja różni się w znacznym stopniu od Grodzieńszczyzny. Chcemy wykorzystać każdą możliwość by uchronić przed zapomnieniem to, co jeszcze pozostało.
Niniejsza informacja stanowi potwierdzenie tego, iż niegdyś tu właśnie była Polska, i ludzie ją pamiętają. Oni wrośli w tą ziemię, nie chcą jej opuszczać, lecz pragną być dumnymi ze swego pochodzenia. Pragną pokazać dzieciom, wnukom oraz białoruskim przyjaciołom: «Patrzcie, to jest polskie, to jest nasze».
Kilka lat temu, przez potomków mohylewskich szlachciców, panią Ewę Scherner (Эвой Шернер) z Paryża oraz Jacka Bolkowego (Яцэком Больковым) /Warszawa/, została przeprowadzona inwentaryzacja zabytkowych nagrobków. Imienny spis znajduje się na naszej stronie internetowej. Jest to dalece niekompletna lista zabytkowych nagrobków, lecz może ona pomóc tym, którzy znajdują się daleko od Mohylewa a szukają swych przodków.
Z epitafiów pomników Ciechanowieckich znajdujących się na polskim cmentarzu widać, iż niektóre z nich powstały w Warszawie. Zauważyć można, iż jedna osoba zmarła w Warszawie, inna w Petersburgu, lecz pochowane są właśnie tutaj. Na początku XX w. mohylewska szlachta była w stanie sobie na coś takiego pozwolić.

Nasze plany na przyszłość?
Pragniemy nie tylko zachować dotychczasowy poziom pracy, ale również sprawić, by nasze działania odznaczały się jeszcze większą skutecznością i wszechstronnością.

Korzystając z okazji, chciałbym podziękować wszystkim obecnym oraz zaprosić ich na kolejne imprezy organizowane za murami Domu Polskiego. Zawsze raduje nas Wasza obecność.

Jerzy Żurawowicz